Jak się żyje w dyktaturze

Maciej Klimowicz, Tajlandia, Phuket, 23 lipca 2017

Bangkok, The Democracy Monument (Pomnik Demokracji), fot. Hatoriz Kwansiripat, Flickr 

“No to kto się wynosi do Tajlandii? Niby też dyktatura, ale przynajmniej zawsze ciepło;)” napisałem kilka dni temu na Facebooku Skoku w Bok. Żart się spodobał, wpis zebrał ponad 700 lajków i dotarł do przeszło 25 tys. osób. Był to jednak właśnie żart, i nic poza tym. Życie w kraju okradzionym z demokracji, to nie zawsze igraszka. Oto jak żyje się w dyktaturze.

Wydawałoby się, że całkiem normalnie. Słońce wstaje na wschodzie i zachodzi na zachodzie, ludzie chodzą do pracy a po pracy idą do domu. Jedzą w restauracjach, biegają w parkach, robią zakupy w supermarketach. Latają samoloty, jeżdżą pociągi, pływają promy. Nuda, nic się nie dzieje. Ale…

Ale od początku. Na start muszę zaznaczyć, że to nie jest tekst o tym, jak mi żyje się w dyktaturze. To bowiem jak żyje się mi, nie odzwierciedla tego, jak żyje się Tajom. Nie jestem obywatelem Tajlandii, z dyktaturą czy bez niej, nie mam tu prawa głosu, a moje opinie na temat tutejszej polityki zawsze będą bardziej opiniami obserwatora niż uczestnika. Mnie w dyktaturze żyje się ok, bez większych zmian w stosunku do tego, jak żyło mi się tu przed wojskowym zamachem stanu z 2014 roku.

Wspominam o zamachu, ale to nie będzie też tekst o polityce i historii Tajlandii. O jej 20-stu już konstytucjach i 19-stu zamachach stanów. O politycznej roli wojska i o wpływie monarchii na stan rzeczy w kraju. O geopolitycznej pozycji Tajlandii i jej niestabilnej sytuacji politycznej. Dla tego tekstu ważne jest jedno – w Tajlandii nie ma demokracji, teoretycznie od 3 lat czyli od kiedy władzę przejęła wojskowa junta. Praktycznie? Praktycznie, z krótkimi przerwami, od zawsze.

Bangkok, 1 grudnia 2013, antyrządowy protest. 22 maja 2014 armia dokonała puczu, już dwunastego od 1932 r. Fot. Wikimedia Commons

A zatem jak w dyktaturze żyje się Tajom? Jak to zwykle z tak ogólnikowymi pytaniami bywa, nie ma na nie jednoznacznych, ogólnikowych odpowiedzi. Tajom żyje się w dyktaturze różnie. Niektórym powodzi się lepiej innym gorzej – i to jak się komu powodzi, nie zawsze ma związek z dyktaturą. Dlatego nie napiszę też na temat tego, jak w ogóle żyje się Tajom; jak się ma gospodarka; jak wygląda rozwarstwienie społeczne, jak żyje się na wsi a jak w mieście; jak funkcjonuje edukacja, służba zdrowia itd. To temat rzeka, nie na wpis na blogu, a na szereg prac naukowych. Tutaj skupię się na tym, jaki bezpośredni wpływ mają niedemokratyczne rządy, na życie obywateli Tajlandii.

Żeby było łatwiej i klarowniej, podzielę moje obserwacje na, moim zdaniem, pozytywne i negatywne efekty autorytarnych rządów:

Trudno o bardziej zachecajacy obrazek; po prostu raj na ziemi… Fot. z otwartego archiwum MaxPixel

Pozytywy

Ład i porządek –  Bezpośrednim pretekstem do przejęcia władzy przez wojsko w 2014 roku, były protesty uliczne, które trwały w Bangkoku przez kilka miesięcy. Wprowadzenie w kraju dyktatury wojskowej protesty momentalnie wygasiło a życie w stolicy wróciło do normy.

Ten spokój jest czymś, czym rządzący Tajlandią wojskowi lubią się chwalić. Lubią mówić o jedności, ładzie i porządku. A że jest to jedność na siłę, wymuszona? I że owe protesty były w swej istocie antydemokratyczne? O tym za bardzo mówić nie wolno.

Wojsko zaprowadza ład i porządek nie tylko na ulicach Bangkoku. Robi to też na prowincji, organizując widowiskowe akcje a to oddawania plaż w ręce tajskiego ludu, a to walki z nielegalnym zajmowaniem państwowych gruntów itd. W związku z tym, że akcje te dokonywane są ze wsparciem żołnierskiej broni i wojskowych sądów, rzeczywiście zdają się być gdzieniegdzie bardziej efektywne, przynoszą rezultaty szybciej niż podobne wysiłki w demokracji. Wszystko odbywa się szybko, sprawnie… ale czy zawsze sprawiedliwie?

Bangkok, uliczny baner pouczający mieszkańcow o konsekwencjach „lajkowania” i rozpowszechniania niepożądanych treści, 30 czerwca 2014, Fot. Pratyeka, Wikimedia Commons 

Negatywy

Brak wyborów – W Tajlandii od kilku lat nie było wyborów parlamentarnych i mimo, że są wciąż przez wojsko obiecywane, nie zanosi się na nie w najbliższym czasie. W międzyczasie wojskowi zmodyfikowali prawo pod siebie, dzięki czemu nawet gdy do wyborów w końcu dojdzie, wpływ generałów na rząd pozostanie ogromny.

Brak wyborów niesie ze sobą dalsze konsekwencje:

Bezkarność władzy – junta robi co chce. Nie ma możliwości odsunięcia wojskowych od władzy przy urnach wyborczych. Nie ma możliwości kwestionowania ich decyzji. Nie ma opozycji. Tajski dyktator Prayuth Chan-ocha rządzi przy pomocy dekretów – tak zwanym artykułem 44, który daje mu prawo do podejmowania dowolnych decyzji, w imię jedności narodowej. Ci, którzy zgadzają się z tym jak rządzi generał, nie mają problem; ci którzy się nie zgadzają, problem mają i to spory. Nie mogą dać władzy veta w trakcie wyborów, nie mogą tego zrobić na ulicy czy w internecie, gdyż…

Brak wolności zgromadzeń – zgromadzenia w celach politycznych są w Tajlandii nielegalne. A za zgromadzenie w celach politycznych może być uznane złożenie kwiatów w miejscu, gdzie kilka lat temu wojsko strzelało do cywilów, lub przy tabliczce upamiętniającej przejście kraju z monarchii absolutnej na konstytucyjną. Z szykanami spotykali się nawet ludzie czytający publicznie „Rok 1984” Orwella.

Brak wolności słowa – w Tajlandii nie było wolności słowa również przed zamachem stanu. Wszystko za sprawą niesławnego „artykułu 112”, stanowiącego o ochronie majestatu królewskiego (znowu – temat rzeka) . Co się zmieniło po zamachu? Władza zaczęła z artykułu korzystać znacznie chętniej i interpretować go szerzej. Gazety się samo-cenzurują w obawie przed reperkusjami. W tajskich więzieniach, za obrazę majestatu siedzi kilkaset osób, część z nich za zbrodnie takie jak kliknięcie „lajk” pod niewłaściwym postem na Facebooku.

Kontrola Internetu – brak wolności słowa jest też widoczny w Internecie. W Tajlandii nie tylko nie wolno tworzyć pewnych treści, nie wolno ich też „lajkować” i „sherować”. Niedawno junta zakazała Tajom lubienia, śledzenia lub nie daj Budda, dzielenia się treściami tworzonymi przez znanych krytyków wojskowych rządów. Inwigilowane są nawet prywatne chaty. Głośna na przykład była sprawa matki pewnego opozycjonisty, która w prywatnym czacie napisała „Ja”, czyli kolokwialnie „tak”, w odpowiedzi na czyjąś wypowiedź, mającą rzekomo znamiona obrazy majestatu. Grozi jej nawet 20 lat więzienia.

Wszechobecna propaganda – stanie na baczność przed seansem w kinie w trakcie hymnu królewskiego, stanie na baczność w szkole, codzienne peany pod adresem rządu w prasie i w TV. Dla Tajów propaganda to codzienność, nie od trzech ale od kilkudziesięciu lat.

Bezkarność pachołków władzy –  nie da się oszacować ile przestępstw dokonywanych przez wojskowych czy policję jest zamiatanych pod dywan. Ale tych kilka, które udaje się ujawnić, kończy się umorzeniami, ułaskawieniami lub co najwyżej przeniesieniem tego czy owego mundurowego na inne stanowisko. Władza chroni swoich. Sądy zawsze sądzą z korzyścią dla nich. Sprawiedliwość, owszem, jest – ale po ich stornie.

Korupcja – w Tajlandii była przed zamachem… i jest i po zamachu. Wojskowi walkę z korupcją mają na ustach non stop, są jednak osoby, które twierdzą, że walka ta jest na pokaz, a generałowie sami nie stronią od kopert, podarków i przywilejów. Czy tak jest? A kto to sprawdzi? Kto im zabroni?

Nacjonalizm – nie zgadzasz się z wojskowym rządem? Nie jesteś Tajem. Wszystkiemu co złe winni są obcy, bo prawdziwi Tajowie kochają pokój i porządek. Hymn państwowy dudni z ulicznych głośników dwa razy dziennie. Dzieci kłaniają się fladze w szkołach. Chwała wielkiej Tajlandii.

Krwawo tłumione protesty – jeżeli spojrzeć na dyktaturę w Tajlandii szerzej – nie w kontekście ostatnich kilku lat ale od początków niemrawej demokracji w tym kraju, okaże się, że w ulicznych protestach zginęło już co najmniej kilkaset osób. Wojsko strzelało do cywilów w latach 70-tych, 90-tych a ostatnio w 2010 roku, kiedy na ulicach Bangkoku od żołnierskich kul zginęło przeszło 90 osób.

No to jak się żyje w dyktaturze? Obyśmy nigdy nie musieli przekonać się na własnej skórze.

Maciej Klimowicz

Maciej Klimowicz od 2011 mieszka i pracuje w Tajlandii. Tekst ukazał się na autorskim blogu „Skok w bok blog”. Dziękujemy za udostępnienie.