Migracje – szansa czy zagrożenie?

François Gemenne

---

Migracje istnieją od zawsze. Wciąż jednak zada­jemy sobie pytanie, czy są szansą czy zagrożeniem. Nie pogodziliśmy się jeszcze z ich strukturalnym charakterem. Wciąż postrzegamy je jako problem do rozwiązania czy też kryzys, którym trzeba zarzą­dzać, kiedy liczba migrantów jest wyższa niż zwy­kle. Zarówno na lewicy, jak i na prawicy słychać gło­sy, że trzeba powstrzymywać i nadzorować migracje.

Migracje to żadna szansa ani zagrożenie. To rze­czywistość XXI wieku, fakt społeczny nieodłącznie związany z istnieniem świata, który cechują głębokie nierówności. Migracje są przejawem tych nierówno­ści, niezależnie od tego, czy dotyczą one przestrze­gania praw człowieka, bezpieczeństwa, możliwości rozwoju ekonomicznego czy zagrożenia klęskami na­turalnymi. Tak długo, jak długo będą istnieć nierów­ności, na próżno będziemy opierali się migracjom. Na próżno też będziemy próbowali przekonywać migrantów, by zostali u siebie. Na próżno będziemy uniemożliwiali im przekraczanie granic. A jednak to właśnie robimy od ponad 20 lat, a koszt ludzki jest przerażający: w ciągu ostatnich 15 lat w Morzu Śródziemnym życie straciło 35 000 ludzi próbują­cych dostać się do Europy.

Jest tak, jakby coś w nas przeszkadzało nam za­akceptować strukturalny charakter migracji. Jakby coś kazało nam myśleć, że lepiej byłoby wybrać jed­nych migrantów, a zrezygnować z innych. Że przeka­zując kilka miliardów euro krajom pochodzenia lub tranzytowym, pozbędziemy się problemu. Wciąż do­konujemy ocen, uznajemy się za sędziów decydują­cych o tym, kto ma prawo być tu czy tam.

Ten normatywny osąd prowadzi do tego, że za pożądany uznajemy brak mobilności, a w migracji widzimy anomalię. Anomalię, która zamyka cudzo­ziemców w ich kondycji obcych i która uniemożliwia nam stworzenie trwałego projektu politycznego bę­dącego odpowiedzią naszych społeczeństw na wy­zwania migracji. Aktualny projekt polityczny ogra­nicza się na razie do zarządzania, w którym chodzi głównie o to, żeby nie zniekształcić statystyk, lub też do kontroli i zamykania granic, jak gdyby mogły one regulować napływ migracji.

Trzeba jednak, żebyśmy pewnego dnia przestali zadawać sobie pytanie, czy migracje to szansa czy za­grożenie. Żebyśmy zaakceptowali je jako element rze­czywistości, fakt społeczny, z którego wynikają pewne korzyści, możliwości, ryzyka i zagrożenia. Jako wiel­kie wyzwanie społeczne polegające na przekrocze­niu granicy między „nami” a „nimi” i na uznaniu mi­grantów za integralną część nas samych.

François Gemenne – politolog, pracuje w Instytucie Nauk Politycznych w Paryżu oraz na Uniwersytecie w Liège (Państwowy Fundusz Badań Naukowych – Observatoire Hugo).

Fragment książki Migranci, migracje. O czym warto wiedzieć, by wyrobić sobie własne zdanie, która ukazała się nakładem krakowskiego wydawnictwa Karakter w marcu 2017 r. (red. Hélène Thiollet, tł. Małgorzata Szczurek).