Szwecja: przewodnik po aborcji

Choć aborcja nie jest w Szwecji tematem tabu, nie znaczy to, że po statystycznej Szwedce poddającej się zabiegowi przerwania ciąży spływa on jak woda po kaczce. Pisze się o tym, mówi, prowadzi badania. Te wykazują, że tu także, jak wszędzie, następstwem przerwania ciąży bywają depresja, trauma, przygnębienie czy wyrzuty sumienia.  Najczęstszym uczuciem jest jednak ulga, choć większość kobiet ją ukrywa.

Dr Anneli Kero, socjolog i ginekolog związana z Uniwersytetem w Umeå w północnej Szwecji, od wielu lat prowadzi badania nad psychospołecznymi aspektami aborcji.  Oto fragment wywiadu, który przeprowadził z nią jeden ze szwedzkich portali informacyjnych:

Począwszy od 1975, kiedy w Szwecji zostało wprowadzone obecne prawo aborcyjne, liczba zabiegów oscyluje między 30 a 38 tys. rocznie. Wśród państw północnych mamy ich najwięcej. Dlaczego tak jest?

Nie wiem. Mamy dostęp do informacji, środków antykoncepcyjnych, do tego Szwedki potrafią skutecznie chronić się przed niechcianą ciążą. Aborcje w Szwecji są wczesne, ich 97 procent ma miejsce przed 12 tygodniem ciąży. A więc fakt, że usuwanie ciąży jest dozwolone do 18 tygodnia nie odgrywa tu wielkiej roli.

W twojej pracy doktorskiej piszesz o odpowiedzialności, o tym, że kobiety same siebie postrzegają jako odpowiedzialne.

Tak, często tak sądzą. Głęboko rozważają sprawę, myślą o sytuacji swojego partnera, o sytuacji własnej, rodzinnej i o tym, co my w Szwecji uważamy za bardzo ważne: – Dziecko ma prawo być chcianym. Kobietom, które dokonują aborcji bardzo zależy na wzięciu za to wszystko odpowiedzialności.

Nie zmienia to faktu, że odczucia mają bardzo różnorodne, piszesz zarówno o wielkim żalu, jak i o uldze.

Tak. Aborcja to szczególne wydarzenie w życiu, i nawet jeśli wiemy, że postępujemy rozsądnie, decydując się na przerwanie ciąży, może łączyć się to z głębokim żalem. Jednocześnie wiele kobiet odczuwa dużą ulgę! Ulga jest zdecydowanie najpowszechniejszym odczuciem. Wobec niechcianej ciąży kobiety są często zrozpaczone, potem uspokajają się, podejmując decyzję – która zresztą często jest dla nich oczywista od samego początku – a po tym wszystkim przychodzi ulga. Ale mówienie o tej uldze to tabu; obawiamy się, że zostaniemy ocenione jako zimne czy nieodpowiedzialne. Pamiętam jedną kobietę, która mówiła o „strachu przed klątwą”.

Pracowałaś przez wiele lat jako kurator w Klinice Kobiet i na szpitalnym oddziale aborcyjnym. Czy w wynikach swoich badań odnajdujesz echa rozmów, które wtedy przeprowadzałaś?

Oczywiście! Wiele kobiet przyznawało, że już sama rozmowa dawała im ulgę, choćby poprzez możliwość wyrażenia swoich sprzecznych uczuć. Także etycznych dylematów. Czasami można usłyszeć od przeciwników aborcji, sądzących, że mają monopol na refleksje o charakterze etycznym, iż kobiety „nie zdają sobie sprawy” z tego co robią. Nie pomniejszajcie kobiet! Aborcja nigdy nie jest trywialna. To krok życiowy, który te kobiety będą zawsze pamiętały.

Prawo do aborcji jest w Szwecji uważane za jedno z niepodważalnych praw człowieka. To obowiązujące obecnie zezwala na usuwanie ciąży do 18 tygodnia, a przy specjalnym zezwoleniu do 22 tygodnia, co czyni je jednym z najbardziej liberalnych w Europie.

Diagram przedstawiający statystykę aborcji w Szwecji w latach 2000 – 2015. Oś pozioma: odstępy czasowe, oś pionowa: liczba aborcji na 1000 kobiet w danej grupie wiekowej, źródło: Szwedzki Instytut Zdrowia i Dobrobytu 

Według danych z 2015 r. liczba aborcji w Szwecji się zmniejsza. Za przyczynę uważa się powszechnie dostępne środki antykoncepcyjne. Od lutego 2016 r. są one darmowe dla kobiet w wieku do 26 lat. Spadek liczby aborcji widoczny jest szczególnie wyraźnie wśród kobiet w wieku 15 – 19 lat; tu  w roku 2005 odnotowano 16,2 aborcji na każdy tysiąc kobiet, a w 2015 tylko 8,1. W grupie wiekowej 20 – 24 liczby te wynosiły odpowiednio 18, 2 i 15, 7. Liczba aborcji u kobiet w przedziale wiekowym 25 -29 pozostaje niezmienna. Rośnie natomiast liczba powtórnych aborcji; w roku 2015 stanowiły one 37% wszystkich zabiegów.

W parlamencie temat aborcji dyskutowany jest rzadko, o ile w ogóle. Są jednak ugrupowania, które w swoich programach chętnie widziałyby zmiany obecnego ustawodawstwa. Partia Chrześcijańskich Demokratów chce klauzuli sumienia dla położnych, a Partia Szwedzkich Demokratów zaostrzenia prawa aborcyjnego. Stosunek Kościoła Szwedzkiego do aborcji wydaje się być nieco ambiwalentny; są liczne głosy popierające prawo kobiety do samodzielnej decyzji, są też  inne, bardziej krytyczne. W 2015 władze kościelne podjęły jednak oficjalną decyzję, w myśl której działać będą na rzecz zmniejszenia ilości zabiegów usuwania ciąży, oferując wsparcie tym kobietom, które postrzegają zajście w ciążę jako życiowy kryzys. Od tego jednak bardzo daleko do oceniania, piętnowania, nie mówiąc już o narzuceniu klauzuli sumienia niektórym grupom zawodowym. Nie znaczy to natomiast, że wypadków powoływania się na sumienie w Szwecji nie ma, w ciągu ostatnich tygodni media informowały o dwóch: lekarzu jednego ze sztokholmskich szpitali, który czynił pacjentce aluzje o charakterze religijnym, i położnej, która odmówiła pracy przy zabiegach usuwania ciąży. Lekarzowi udzielono nagany, położna po utracie pracy przegrała w sądzie rejonowym, ale zapowiedziała odwołanie się do wyższej instancji. Są to jednak wypadki jednostkowe i przedstawiane raczej jako “ciekawostki”.

W skali kraju i jego służby zdrowia nie dzieje tymczasem nic co wskazywałoby na zmiany w obowiązującym ustawodawstwie. Tym dotyczącym kobiet, bo są głosy, choć na razie jeszcze nie w parlamencie, by wprowadzić aborcję dla mężczyzn. Mogliby oni, także do 18 tygodnia ciąży, zrzekać się wszelkiej odpowiedzialności w stosunku do dziecka. Wracając do kobiet, te, które podejmują decyzję o przerwaniu ciąży, mają wsparcie państwa na każdym etapie.

Raz na jakiś czas każdy mieszkaniec Szwecji dostaje wraz z pocztą broszurę pt. „Przewodnik po Opiece Zdrowotnej” (Vårdguiden). Są tam różne praktyczne porady i aktualne informacje. Przewodnik ma też swoją linię telefoniczną i stronę internetową. Tu hasło „aborcja” wyjaśnione jest w 17 językach, od albańskiego poprzez francuski, do tureckiego. Jest też wersja polska:

Aborcja

Wersja polska

Aborcja to przerwanie ciąży. Zgodnie ze szwedzkim prawem aborcyjnym aborcja jest dozwolona, a ciężarna sama podejmuje decyzję o aborcji. Istnieją różne metody dokonywania aborcji. Ciążę można przerwać metodą farmakologiczną lub chirurgiczną.

Rozmowa wspierająca przed i po aborcji
Kobiety dokonują aborcji z różnych przyczyn. Nie ma znaczenia, jakie są powody decyzji – wszystkie kobiety mają równe prawo do aborcji. Niezależnie od powodów i od tego, czy decyzja o aborcji była łatwa, czy trudna, dobrym pomysłem może być skorzystanie z doradztwa. Dotyczy to zarówno kobiety będącej w ciąży, jak i ojca dziecka.
Aborcja nie utrudnia zajścia w ciążę w przyszłości.

Decyzję podejmuje ciężarna
Zgodnie z ustawą aborcyjną to zawsze kobieta w ciąży decyduje o tym, czy chce dokonać aborcji. Ma ona również prawo zmienić zdanie w dowolnym momencie przed aborcją. Dobrym rozwiązaniem może być rozmowa o tym, co zrobić. z osobą, z którą zaszłaś w ciążę. Jeśli jest to możliwe, dobrze jest podjąć decyzję wspólnie. Czasami jednak nie ma takiej możliwości; wtedy decyduje ciężarna.

Osoba, która nie ma prawa do decyzji
Zgodnie z prawem to zawsze osoba nosząca płód w swoim ciele ma prawo do podjęcia decyzji o aborcji. Sytuacja, w której nie ma się wpływu na decyzję o aborcji, może być trudna. Możesz odczuwać to samo, co ciężarna. Ty także masz prawo porozmawiać o swoich odczuciach dotyczących aborcji. Przeczytaj więcej pod nagłówkiem „Rozmowa wspierająca”.

Kiedy można dokonać aborcji?
Początek ciąży jest liczony od pierwszego dnia ostatniej miesiączki, a nie od momentu zapłodnienia. Masz prawo dokonać aborcji do 18 tygodnia ciąży włącznie bez podania przyczyny.

Po 18 tygodniu ciąży niezbędna jest zgoda Głównego Zarządu Zdrowia i Opieki Społecznej na aborcję. W takim wypadku muszą istnieć szczególne przyczyny uzasadniające aborcję. Takimi szczególnymi przyczynami mogą być na przykład problemy z alkoholem lub narkotykami, złe samopoczucie psychiczne ciężarnej bądź poważne uszkodzenie lub zniekształcenie płodu. Szczególną przyczyną może być również wiek. Personel służby zdrowia pomoże Ci złożyć wniosek o wydanie zgody.

Główny Zarząd Zdrowia i Opieki Społecznej nie może wyrazić zgody na aborcję, jeśli płód może przeżyć poza organizmem kobiety będącej w ciąży. Dlatego 22 tydzień ciąży jest ostatnim tygodniem, w którym można dokonać aborcji.

Przygotowania
Jeśli jesteś w ciąży i rozważasz aborcję, powinnaś skontaktować się z kliniką aborcyjną lub gabinetem ginekologicznym. Zostaniesz umówiona na wizytę w celu określenia długości trwania ciąży. Porozmawiacie wtedy również o tym, jaka metoda aborcji będzie dla Ciebie najbardziej odpowiednia. Zaproponowana zostanie Ci rozmowa z kuratorem lub psychologiem.

Przebieg przygotowań będzie zależał od tego, jaka metoda zostanie zastosowana. Czasem nie można jeść ani pić na dobę przed zabiegiem.

Przebieg aborcji
Istnieją różne metody aborcji. Wybór metody zależy od zaawansowania ciąży. Ponadto różne kliniki stosują różne procedury. Często sama możesz współuczestniczyć w decyzji.

Aborcja farmakologiczna
Aborcja farmakologiczna jest najczęstszą metodą przy wczesnych aborcjach, do 9 tygodnia ciąży. W przypadku aborcji farmakologicznej najpierw otrzymujesz dawkę leku w klinice aborcyjnej. Lek ten rozpoczyna proces aborcji. U niektórych kobiet krwawienie zaczyna się później w domu. Dwa dni później ma miejsce ponowna wizyta w szpitalu. Otrzymasz tam lek powodujący skurcze macicy, który najczęściej podaje się dopochwowo. Następnie pozostaniesz na oddziale, a po kilku godzinach rozpocznie się krwawienie ze skrzepami i nastąpi wydalenie ciąży. Może to być bolesne, ale w takim wypadku otrzymasz środki przeciwbólowe i będziesz mogła wrócić do domu tego samego dnia.

Czasami możesz wziąć drugą turę tabletek w domu; jest to tak zwana aborcja domowa. Dokonanie aborcji domowej wymaga obecności w domu innej osoby dorosłej.

W tygodniach następujących po aborcji zazwyczaj występuje krwawienie, mniej więcej takie jak podczas miesiączki lub nieco bardziej obfite. Kilka tygodni po aborcji musisz spotkać się lub skontaktować z ginekologiem lub położną. Przy okazji kontroli omówicie, jak przebiegła aborcja, i być może będziesz musiała wykonać test ciążowy.

Zaletą aborcji farmakologicznej jest to, że metoda ta jest łagodniejsza dla organizmu. Można ją stosować przez cały okres, w którym dozwolona jest aborcja. Jednak nie wszystkie kliniki stosują aborcję farmakologiczną pomiędzy 9 a 12 tygodniem ciąży. Zamiast tego w tych tygodniach stosuje się tam aborcję chirurgiczną.

Aborcja chirurgiczna
Aborcję chirurgiczną można przeprowadzić do 12 lub 13 tygodnia ciąży, ale najczęściej nie w bardzo wczesnej ciąży. Jest to niewielki zabieg chirurgiczny. Czasami najpierw otrzymasz dopochwowo lek zmiękczający szyjkę macicy. Następnie pod narkozą lekarz wprowadzi do macicy końcówkę aparatu próżniowego. Płód i łożysko zostają ostrożnie wyssane z macicy. Sam zabieg trwa kilka minut, natomiast cała aborcja około 20 minut. Po zabiegu zostaniesz w gabinecie przez kilka godzin, aby odpocząć. Po aborcji chirurgicznej krwawienie jest zazwyczaj mniejsze niż po aborcji farmakologicznej.

Późna aborcja
Po 12 lub 13 tygodniu ciąży zawsze stosuje się metodę farmakologiczną, lecz aborcja trwa wtedy dłużej i musisz dłużej pozostać w szpitalu. Czas trwania aborcji jest zróżnicowany. Może to być od kilku godzin do kilku dni, ale w większości przypadków zajmuje to około jednej doby. Czasami lekarz będzie musiał wykonać zabieg łyżeczkowania macicy, jeśli pozostaną w niej resztki łożyska.

Aborcja przed ukończeniem 18 lat
Nawet jeżeli nie ukończyłaś jeszcze 18 lat, to Ty sama decydujesz o dokonaniu aborcji. Personel kliniki aborcyjnej obowiązuje tajemnica zawodowa, co oznacza, że nie on może nikogo poinformować o Twojej wizycie. Jeśli jednak jesteś w wieku poniżej 18 lat, personel zazwyczaj sugeruje, aby ktoś z dorosłych domowników wiedział, że będziesz miała aborcję. Dobrze może być mieć osobę, która wesprze Cię przed i po aborcji.

Jeżeli nie możesz powiedzieć o aborcji nikomu w domu, być może jest jakaś inna osoba dorosła, której ufasz. Może być to Twój krewny lub inna bliska osoba, kurator lub pielęgniarka szkolna. Im bliżej Ci do wieku 18 lat, tym mniejsze prawo do informacji o Twoich kontaktach z służbą zdrowia mają odpowiadające za Ciebie osoby dorosłe.

Jeśli absolutnie nie masz możliwości powiedzieć o aborcji nikomu w domu, bo na przykład mogłabyś mieć przez to problemy, personel służby zdrowia może porozmawiać o Twojej sytuacji z inną osobą dorosłą. Możesz wtedy otrzymać pomoc kuratora lub wsparcie innej osoby.

Jeżeli personel służby zdrowia planuje skontaktować się z odpowiadającą za Ciebie osobą dorosłą, masz prawo o tym najpierw wiedzieć.

Po aborcji
Po aborcji możesz żyć tak samo jak wcześniej, jednak dobrze jest odpocząć dzień lub dwa. W pierwszych dniach po aborcji możesz odczuwać niewielki ból, mniej więcej taki jak podczas miesiączki. W tygodniach następujących po aborcji zazwyczaj występuje krwawienie, mniej więcej takie jak podczas miesiączki lub nieco bardziej obfite. Długość krwawienia może być różna. Obfitość krwawienia zależy także od tego, jaką metodą aborcja została wykonana.

Po aborcji istnieje zwiększone ryzyko zakażenia. Aby je zmniejszyć, powinnaś unikać stosunków pochwowych tak długo, jak trwa krwawienie lub występują brązowe upławy. Unikaj stosowania tamponów i miseczek menstruacyjnych, bierz prysznic zamiast kąpieli. Miesiączka wraca zazwyczaj po upływie 4 – 6 tygodni.

Aborcja nie utrudnia zajścia w ciążę w przyszłości.

Rozmowa wspierająca przed i po aborcji
Niezależnie od tego, dlaczego dokonujesz aborcji, i bez względu na to, jak łatwo lub jak trudno było Ci podjąć tę decyzję, dobrze by było, gdyby ktoś pomógł ci w uporządkowaniu myśli. Możesz odczuwać potrzebę rozmowy i wsparcia zarówno przed podjęciem decyzji o aborcji, jak i po przeprowadzeniu zabiegu. To samo dotyczy również ojca dziecka.

Niektóre kobiety po aborcji czują przygnębienie. Część osób odczuwa ulgę. Niekiedy odczucia zmieniają się. Mogą one także pojawić się po pewnym czasie.

Wiele osób otrzymuje wsparcie od osoby bliskiej, można jednak także liczyć na rozmowę wspierającą za pośrednictwem służby zdrowia. Czasami dobrze jest porozmawiać z osobą, która ma doświadczenie w tym temacie. Może to być na przykład kurator czy psycholog w klinice aborcyjnej, albo położna z oddziału położniczego.

Jeśli chcesz się umówić na rozmowę wspierającą, termin zarezerwujesz za pośrednictwem kliniki aborcyjnej. Poradnictwo takie jest bezpłatne. Możesz z niego skorzystać, nawet jeśli od aborcji upłynęło już wiele czasu.

2015-12-29

Redakcja: Kristin Bengtsson

Korekta: Johanna Katz-Dalsgaard, barnmorska, gynekologisk vårdavdelning, Södersjukhuset, Stockholm

Cała treść została sprawdzona i zatwierdzona przez redakcję 1177 Vårdguiden.

Opracowanie Krysia Kierebinski